Fayans, düşey yüzeylerde estetik bir manzara elde edilmesini sağlayan, basit temizlenebilme özelliği nedeniyle ıslak ve nemli mekanlarda sarfedilen özel üretim bir duvar kaplama malzemesidir.
FAYANS NASIL YAPILIR?
Fayansların örülmesine süpürgelik üstünden başlanır. Sıva yüzeyinden kendi kalınlığı kadar dışarıda bırakılır. Örgüsü elek örgü ve şaşırtmalı örgü şeklinde örülür. Desenli fayansların desenleri bir kere yerde kuru olarak denenir. Fayansların ortada sarfedilenların dört kenarı düz, yanda sarfedilenların bir kenarı oval, köşede sarfedilenların iki kenarı pahlı ve çeyrek dairelik yuvarlak köşeli tipleri vardır. Örgüde yerine göre fayans seçilerek kullanılır. Fayansın ölçüsünde çizilebilmesi amacıyla şapkalı gönyenin delinebilmesi gerekir, yerleştirilebilmesi amacıyla ise fayans çekici bunun kesilebilmesi amacıyla cam elması ya da fayans kestirici kullanılır.
Fayansın döşenmesi sırasında bir teneke su ortamında bekletilerek su emmesinin sağlanması ve ardından örgüde kullanılması gerekmektedir. Fayans, duvara fayans çimentosu ile ya da bir birim çimentoya ½ oranında toz kireç katılarak elde edilen karışımdan yapılacak harç ile de kaplanabilir. Bu durumda kaba sıva yapılır ve fayanslar anlatılan harç ile duvara bundan sonra taraklı mala ile çekilir ve fayans döşenir.
FAYANS MODELLERİ
Fayans tipleri arasında oluşturulan sınıflandırmada imalatında sarfedilen hamurların yapısı ve bu yapının gösterdiği değişik özelliklerden kaynaklanmaktadır.
Silisli Fayanslar : Bu gruba giren fayans hamurlarında derhal derhal killi madde izi görülmez. Hamur yapısını meydana getiren silis danecikleri bir arada toplu durumda bulunurlar. Hamura katılan silis-kalker ya da silis-alkali-kalker bileşimindeki camsı bağlayıcılar da, pişme ısısında, silis tanecikleri arasında tutucu ve yapıştırıcı rolü oynarlar.
Killi Fayanslar : Killi fayans hamurlarındaki asli madde olan kil oranı, silis seviyesine göre net olarak daha yüksektir, öyle ki, bazı durumlarda kil, hamurdaki tek kurucu eleman olarak görülür. Ancak, kil amacıylade, yapı bakımından natural durumda, ya da genleşmeyi planlama ile özsüzleştirme sağlanması hedefiyle sonradan yapılmış katkılarla bir oran silis bulunması normaldir. Ne var ki, bu durumda hamurda görülen silisin varlığı, hamurun yapısı üstünde tesirn bir rol oynamaz. Çiğ bağlayıcı tekrar kilin kendisi olmakla birlikte, pişme sırasındaki bağlayıcı feldspat, pegmatit, kalker, hatta, tekrar kil olabilir. Bu durumda molekül bağlantısı, bu maddelerin tıpkı bir ergitici gibi tesir göstermesiyle sağlanır.
Renkli Fayanslar : Demirli renkli fayans hamurlarının özelliği, hamurun bütünüyle örtücü olmasıyla belirlenir. Bu gibi hamurlar sarıdan toprak kırmızısına kadar değişen detaylı renklerdedir. Oldukça, hatta, açıkça kaba bir hamur dokuları vardır. Kırıldıklarında donuk ve toprağımsı manzaraleriyle gözenekli bir yapı özelliği gösterirler.